موقعيت پرورش ميگو در هرمزگان

 موقعيت  پرورش ميگو در هرمزگان

استان هرمزگان يكي از مناطق آب و هوايي مرطوب و داغ كشور مي‌باشد كه پرورش ميگو در اين موقعيت، شغل سختي است.
به هر حال مجاورت اين استان با خليج‌فارس و نوار ساحلي گسترده‌اي كه از بوشهر در غرب شروع و تا سيستان و بلوچستان در شرق، منطقه مناسبي براي فعاليت پرورش ميگو در اين منطقه فراهم نموده است.شرايط اقليمي استان هرمزگان بويژه در سايت تياب به گونه اي است كه  هوا از ارديبهشت تا پايان مرداد خيلي گرم مي‌شود. بيشترين درجه حرارت آب به بالاتر از 36درجه سانتيگراد و دماي هوا به بيش از 48 درجه سانتيگراد مي‌رسد. و نقطه اوج دما تا شهريور است و از آن به بعد كم مي‌شود. به هر‌حال از مرداد تا شهريور آب و هوا خيلي مرطوب است. در شب مطلقاً باد نمي‌آيد. تحت چنين شرايطي اغلب استخرها به دليل داشتن بيوماس بالا با كمبود اكسيژن در شب و استرس ميگو مواجه مي‌شوند. بعضي وقتها اگر اكسيژن محلول خيلي پائين بيايد در صبح زود سبب مرگ و مير ميگو مي‌گردد. در نتيجه درجه حرارت بالا، شوري زياد و اكسيژن محلول كم در استخرها رشد ميگو كند ميشود در مقايسه با رشد استاندارد ميگو ، با تعويض آب خوب و غذاي استاندارد ميزان متوسط رشد روزانه ميگو 7/0 تا 2 گرم در استخرهاي مختلف و در مزارع مختلف بر طبق كيفيت غذاي استفاده شده، زير ساخت و مديريت مزرعه متفاوت بود.

مزارع پرورش ميگوي تياب يكي از اولين مناطق انتخاب شده براي پرورش ميگو در ايران است. گرچه در اين سايت از15-17 سال پيش پرورش ميگو انجام مي‌شده است اما رشد و توسعه پرورش ميگو با چندين پارامتر تجارتي و طبيعي درگير بوده است. احتمالاً گونه سفيد هندي به دليل تحمل شوري بالاتر و قابليت دسترسي به مولدين آن به صورت گونه بومي منطقه، به عنوان گونه پرورشي انتخاب شده است.گونه سفيد هندي در شرايطمناسب طي 130-120 روز تنها به 17-15 گرم مي‌رسد. ميانگين كل سايت كمتر از اين مقدار است. در سالهاي اخير به دليل عرضه زياد ميگو و روند رو به كاهش قيمت ميگو در بازارهاي بين‌المللي، حرفه پرورش ميگو را در ايران تحت تأثير قرارداده است. همانگونه كه وضعيت تجاري تحت فشار مي‌باشد. براي بهبود شرايط پرورش ميگو و بهتر شدن وضعيت تجاري در اين منطقه سايز ميگو و ميزان توليد بايستي افزايش يابد. پرورش دهندگان ميگو بايستي قابليتهاي فني‌شان را بهبود بخشند. برنامه‌ريزي براي محصول بهتر، گونه بهتر و در نهايت براي مديريت شرايط اقليمي صورت پذيرد و كارآمدترين راه‌حل براي مشكلات به كار گرفته شود تا وضعيت توليد بهتر گردد.ذخيره‌سازي پست‌لارو در سايت تياب بايستي تا پايان تيرماه كامل شود. اگر پست‌لارو كافي در هچريها موجود باشد مي‌تواند تا 15 تيرماه ذخيره‌سازي كامل شود.

مشكلات موجود

1-    افزايش پارامترهاي آب

2-    نوسان ناگهاني در پارامترها

3-    فقدان هواده در مزارع

4-    تعويض آب غير ضرور و  بي اثر

5-    كيفيت غذا و مديريت مزارع

6-    رشد كند ميگو و اختلاف سايز زياد در برداشت

عوامل بروز  مشكلات

1-    استرس ناشي از ناكارآمدي تغذيه‌اي به دليل كيفيت بد غذا

2-    مشكل اكسيژني، استرس به ميگو و بالاآمدن ميگوها

3-    استرس ناشي از درجه حرارت زياد

توليد پايدار ميگو و مديريت سلامت آن در استان هرمزگان

مديريت سلامت ميگو

بيماريها يكي از بزرگترين موانع آبزي‌پروري پايدار هستند. بيماريهاي ميگو از بحثهاي خيلي پيچيده هستند كه با مديريت خوب و مديريت مناسب سلامت ميگو قابل كنترل مي‌باشند. مديريت سلامت ميگو از جنبه‌هاي خيلي مهم پرورش ميگو است. مديريت سلامت ميگو يك مفهوم گسترده است كه باعث مي‌شود ميزبانها و بيماريزاهاي محيطي را بشناسيم و مديريت نمائيم. خيلي سخت است كه خطر بيماري را از آبزي‌پروري بطور كامل حذف نمائيم زيرا بيماريزاها در هر جايي قابل دسترس و منتظر فرصت هستند. هدف بايستي كاهش خطر بيماري باشد و تأثير آن عبارتست از:

-         عمليات علمي ساده براي كاهش احتمال

-         معرفي عامل بيماري از طريق لاروهاي ميزبان

-         تكثير عامل بيماري‌زا و شيوع بيماري

-         و تبعات بعدي آن

چالشها

در صنعت پرورش ميگو چالشهاي زيادي وجود دارد. صنعت پرورش ميگو يك ساختار سازمان يافته زنجيري است. حلقه‌هاي زيادي در اين صنعت وجود دارد. از قبيل مراكز تكثير ميگو، پرورش‌دهندگان، عمل آوران و سازمانهاي دولتي و غيره، بنابراين هر ساله چالشهاي زيادي فراروي اين صنعت قراردارد. نيازهاي اساسي براي پرورش ميگوي پايدار عبارتند از:

·        منابع انساني ماهر كافي

·        سيستم اطلاعاتي مناسب و هماهنگي بين حلقه‌هاي مختلف اين صنعت

·        زير‌ساخت مناسب براي غربال كردن و تشخيص تك تك مشكلات

·        وفق دادن يا همراه شدن با فن‌آوريهاي جديد

·        افزايش كارايي، توليد بيشتر با هزينه توليد كمتر

آگاهي از خطر و راه حل

استفاده از مواد شيمايي و محصولات سالم همان مديريت سلامت ميگو نيست. دانش پايه شناخت ميگو و نيازهايش براي كاهش استرس ميگو و ارتقاي روشي براي مديريت بهتر سلامت ميگو ضروري است.

نياز به علم در هر مرحله از جمع‌آوري مولد، مديريت تكثير ميگو و عمليات پرورش ميگو وجود دارد.

خطر منفرد و راه حل منفرد وجود ندارد. مثالهاي خوبي وجود دارد از قبيل بيماريهاي ويروسي ميگو نظير لكه سفيد در مزارع پرورشي در آبادان و بوشهر‌. براي توليد پايدار، آگاهي و علم در همه حلقه‌ها بسيار مهم است. در آّبزي‌پروري خيلي چيزها اتفاق مي‌افتد هم در مراكز و هم در مزارع پرورشي. يك انحراف كوچك از استاندارد ممكن است مهلك باشد و منتهي به مشكلات عمده شود. در ايران استراتژي مديريت سلامت ميگو در سطوح توليدي ( مراكز تكثير، مزارع پرورشي) مناسب نيست.

برنامه و طرح پيشنهادي

شيلات ايران زحمت زيادي براي گسترش صنعت پرورش ميگو متحمل مي‌شود تا توليد ميگو را در سطح كشور افزايش دهد. گسترش صنعت پرورش ميگو نه تنها ارزآور براي اين كشور است بلكه در مناطق روستايي ايجاد شغل مي‌نمايد كه اين موضوع براي بهبود اقتصادي، كاهش فقر و رفع نيازهاي جامعه بسيار مهم است. براي گسترش صنعت آّبزي‌پروري و بهبود توليد ميگو در اين استان، شيلات ايران بايستي چندين گام براي موثر كردن و سازماندهي اين بخش بردارد.

پيشنهادات

1-    تشكيل واحدي  براي بررسي سلامت ميگو در مولدين، مراكز تكثير و مزارع پرورش

2-    كيفيت پست‌لارو بايستي بهبود داده شود و پرورش‌دهندگان ميگو بايستي آنرا انتخاب كنند و با آداپتاسيون مناسب ذخيره‌سازي نمايند.

3-    كيفيت غذاي ميگو در اين استان بايستي بهبود داده شود.

4-    توليد و استفاده از غذاي دست‌ساز بايستي بطور مناسب با كد دامپزشكي كنترل شود.

5-    برق بايستي فوراً به همه مزارع داده شود.

6-    امكان  پمپ نمودن آب به ميزان كافي بايستي وجود داشته باشد.(ظرفيت پمپ براي تعويض آب 15-10درصد در روز)

7-    مديريت و برنامه‌ريزي بهتر ذخيره‌سازي و پرورش

8-    انتخاب زمان مناسب براي ذخيره‌سازي و پرورش

9-  منابع انساني بايستي به خوبي آموزش داده شوند، افراد ماهرتر بويژه در مراكز تكثير و مزارع پرورشي ضروري است. هر مزرعه حداقل بايستي يك كارگر ماهر (تكنسين، مدير مزرعه، مالك مزرعه) داشته باشد.

10-پارامترهاي آب، تغذيه ميگو و وضعيت سلامتي ميگو بايستي ثبت شود.

طرح و برنامه

·        توليد و استفاده از غذاي دست‌ساز بايستي مناسب با كد فعاليت و نظارت مستمر دامپزشكي انجام شود.

·        ارتباط برق يا برق‌دار شدن سايتها بايستي كامل شود.

·        مي‌توان از پرورش‌دهندگان خواست تا تكنسين استخدام كرده تا به آنها كمك نمايد.

مدير مزرعه ، تكنسين مزرعه

خيلي از پرورش‌دهندگان براي كاهش هزينه توليد، تكنسين يا افراد ماهر را كاهش داده و مستقيماً به كارگران وابسته‌اند. نه تكنسين يا مدير مزرعه قابل دسترس در مزرعه وجود دارد نه خود پرورش‌دهندگان. ضروري است حداقل يك فرد تكنيكي مسئول در مزرعه براي چك كردن سيني‌هاي غذادهي، مديريت غذا و ثبت ميزان غذا قابل دسترس باشد تا پارامترهاي آب را اندازه‌گيري نموده و مزرعه را مديريت نمايد.

وسايل و ثبت پارامترهاي آب

اغلب مزارع در سايت تياب وسايل براي ثبت كيفيت آب ندارند. توصيه مي شود حداقل شفافيت آب، درجه حرارت pH، شوري و رنگ آب را روزانه چك و ثبت نمايد.

برنامه ريزي

1-    تشكيل كميته همكاري فني جداگانه براي مراكز تكثير ميگو، مزارع پرورشي و توليد غذا

2-    سازگار شدن با عمليات مديريتي بهتر(BMP)

3-    صدور گواهي كيفيت براي پست‌لارو در مراكز تكثير

4-    هماهنگي براي فرمول‌نويسي، انتخاب اجزاي غذايي و تهيه غذاي ميگو

5-    اطلاعات كيفيت آب، غذاي ميگو و مديريت استخرها

·        تشكيل گروه كارشناسي براي برنامه‌ريزي بهتر گونه‌ها، تراكم، دوره پرورش و سيستم پرورشي

·        آموزش افراد براي پرورش ميگو، تكثير و مولد‌سازي

·    تشكيل كميته هماهنگي بين پرورش‌دهندگان ميگو، صاحبان مراكز تكثير و عمل‌آوران براي اينكه در مورد گونه‌ها، زمان توليد، قيمت و كيفيت كنترل تصميم اتخاذ گردد.

برنامه‌ريزي و سرمايه‌گذاري

·        گذاشتن فرد ماهر در مزرعه جهت كنترل، مديريت و جمع‌آوري اطلاعات بهتر

·        تهيه وام و حمايت مالي براي خريد وسايل اندازه‌گيري پارامترهاي آب و هواده

·        توسعه آزمايشگاه و قراردادن يك فرد آموزش‌ديده ماهر براي بررسي پلانكتوني، باكتريها و پارامترهاي شيمايي ديگر

·        جمع آوري روزانه و هفتگي نمونه‌هاي آب براي تجزيه و كنترل آن

·        در نظر گرفتن پاداشهاي مناسب در همه سطوح، مراكز تكثير، تكنسينهاي مزارع، مديران و كارگران

وضعيت توليد  ميگو در هرمزگان

توليد ميگو در ايران از چند سال پيش كاهش يافته است . توليد ميگو  تحت تأثير چندين عامل  قرار گرفته است. بروز بيماري ويروسي در خوزستان (سال 1382-1381) و بوشهر (درسال1384) در استان سيستان و بلوچستان طوفان گونو در سال 1386 و بروز بيماري لكه سفيد مزارع پروشي را به تعطيلي كشاند. در استان هرمزگان اگر چه مشكل بيماري وجود ندارد اما توليد از چند سال پيش تاكنون ثابت مانده و به سرعت افزايش پيدا نكرده است.

چندين عامل وجود دارد كه توليد ميگو را به صورت مستقيم يا غير مستقيم تحت تأثير قرار مي‌دهند كه عبارتند از:

-      تقاضاي ميگو در سطح جهاني، عرضه بازار، قيمت پائين و اقتصادي نبودن پرورش ميگو

-      مديريت بيماري و سلامت ميگو

-      محدوديت رشد در گونه سفيد هندي در مقايسه با گونه تازه معرفي شده وانامي

-      زير ساختهاي ضعيف و توليد كم

-        تكنولوژي آداپتاسيون ضعيف

-      هزينه توليد بالا، اثر بخشي پائين، ورودي زياد و خروجي كم

-      وابستگي به واردات جهت مزارع پرورش ميگو و مراكز تكثير از قبيل غذاي ميگو، هواده و تجهيزات ديگر

بنابراين در اين مقطع زماني خيلي ضروري است كه نگاهي داشته ‌باشيم به سيستم پرورشي، گونه‌هاي مورد پرورش حاضر و سلامت ميگو، تجزيه و تحليل جزئيات و گرفتن تصميمات مهم تا كل حلقه‌هاي توليد ميگو را بهبود ببخشد. وضعيت اقتصادي را براي پرورش‌دهندگان بهتر كنيم و اگر لازم باشد افراد ديگري را درگير اين صنعت نكنيم.در حال حاضر براي رقابت در بازارهاي جهاني، مزارع پرورشي و كارگاههاي تكثير ميگو از حلقه‌هاي خيلي مهم هستند. هزينه توليد هر پست لارو و هر كيلوگرم ميگو در مزرعه مي‌بايست كمتر شود و به لحاظ قيمت و كيفيت با استانداردهاي جهاني قابل رقابت باشد. از چند سال پيش به دليل استراتژي بازاريابي ضعيف و قيمت پائين ميگو، پرورش‌دهندگان شديداً مشتاق كاهش هزينه توليد به هر نحو ممكن در مزارع پرورشي هستند. در استان هرمزگان حدود 90%‌ پرورش‌دهندگان   از غذاي دست‌ساز استفاده مي‌كنند

اين پرورش‌دهندگان تنها تمركز آنها بر پرورش ميگو نيست بلكه فعاليتهاي ديگري از قبيل خريد اجزاء و مواد اوليه براي ساخت غذاي ميگو، فرمولاسيون و ساخت غذا در مزرعه را نيز دنبال مي‌كنند. بعد از برداشت بعضي پرورش‌دهندگان ميگوي خود را پس از برداشت مستقيماً به بازارهاي دبي مي‌فروشند. خيلي از آنها نيز ميگو را به كارخانه‌هاي عمل‌آوري داده و دنبال خريدار مي‌گردند. در حاليكه بهترين نتيجه، زماني عايد     مي‌شود كه هر يك از فعاليتهاي بالا به مشاغل و حرفه خاص خود سپرده شود نه همه كارها را يك نفر انجام دهد. در حال حاضرامكان كاهش  هزينه توليد ميگو در حد  كمترين مقدار خود است. هزينه‌هاي توليد، نمي‌تواند بيشتر از اين كاهش يابد. براي بهبود وضعيت اقتصادي پرورش‌دهندگان بايستي توليد ميگو در هكتار افزايش يابد يا توليد كلي افزايش داده شود و يا سايز ميگو بيشتر گردد. گونه سفيد هندي محدوديت در رشد و تراكم دارد. تنها راه براي رسيدن به توليد بالاتر و سايز بزرگتر ميگو بايستي در جستجوي گونه‌هاي ديگر جايگزين سفيد هندي بود. گونه وانامي مي‌تواند جايگزين خوبي براي ميگوي سفيد هندي باشد.

براي افزايش سايز ميگو و توليد، نكات زير بايستي به آنها توجه شود:

1-  زير‌ساخت و تجهيزات  قابل دسترسي در مزرعه از قبيل ظرفيت پمپ كردن آب، هواده‌ها، عمق آب، سيستم فيلتراسيون و غيره مناسب باشد

2-  يك گونه مناسب انتخاب شود، گونه سفيد هندي محدوديت در رشد و تراكم دارد كه از سال 1388 اقدام به پرورش گونه وانامي  شده است

3-   مهارت تكنيكي و مديريتي كارگران و افراد شاغل در مزرعه بايستي بهبود داده شود

4-   كيفيت پست‌لارو ميگو و قابليت دسترسي به آن بايستي اطمينان بخش شود

5-   يك غذاي با كيفيت خوب و متناسب با گونه مورد پرورش بايستي استفاده شود

 برگرفته شده از گزارشات آقاي ساهو B.K.SAHU)