جايگاه ميگوي پرورشي در سبد غذايي خانواده هاي ايراني

مقدمه  : آبزي پروري به اندازه فرهنگ بشريت عمر دارد. و قرن هاست كه پروش ماهي در حال انجام است . پرورش ماهي در ايران نيز داري قدمت  قابل توجهي  است .

ليكن از عمر فعاليت پرورش ميگو سال هاي چنداني نمي گذرد. آبزي پروري در تغذيه  انسان وايجاد اشتغال در جوامع توسعه يافته داراي اهميت است . ودر جوامع كمتر توسعه يافته نيز در جهت بهبود تغذيه يك ضرورت محسوب مي شود . در كشور ما امكان مقابله مصرف  گوشت آبزيان با ساير گوشت ها خيلي كمتر از سرانه مصرف جهاني است . و اين فرهنگ شايد به اجداد ما برگردد. زمانيكه  امكانات حمل ونقل و نگهداري  سريع به شيوه امروزي  اصلا  وجودنداشت . بنابراين در آن زما ن  آبزي بصورت تازه قابل عرضه در مناطق دور از ساحل و منابع آبي نبود. و عمده مصرف كنندگان آن تنها ساحل نشينان بودند . و اين يك امر طبيعي است كه ساكنان دور ازاين  نواحي از گوشت جانوران خشكزي و دردسترس استفاده نمايند. و ساحل نشينان نيز به اصطلاح ماهي خور شوند. ولي امروزه به مدد امكانات و فراهم شدن شرايط لازم براي پرورش آبزيان در تمامي نقاط كشور گوشت آبزيان براحتي قابل عرضه به بازار است .

تامين پروتئين مورد نياز جامعه يكي از اولويت هاي برنامه كاري  دولت ها است و به تبع آن  در كشور ما نيز در راستاي همين هدف و با توجه به محدوديت ظرفيت توليد گوشت دام وطيور  ، در برنامه توسعه اقتصادي و اجتماعي توليد گوشت آبزيان به عنوان منبعي سرشار از ويتامين ها ، پروتئين ها و چربي هاي ضروري در دستور كار قرار گرفته است.

 فرهنگ سازي براي مصرف آبزيان به عنوان غذاي سلامتي از وظايف رسانه هاي ملي است. و اختصاص يارانه براي تبليغ و عرضه و مصرف گوشت آبزيان از ضروريات در تغذيه مردم كشور است. واينجاست كه  نياز به برنامه ريزي بلند مدت احساس مي شود.

در حاليكه  سرانه مصرف كشور مالديو 156 كيلو گرم است . و در كشور اسپانيا با سرانه 41 كيلو گرم يك روز مشخص را به عنوان جشن ماهي خوري برگزار مي كنند. كشور ايران علي رغم  دارا بودن 440 منبع آبي  و حدود 70ميليون نفر جمعيت د اراي 5 كيلو گرم مصرف سرانه است . مردم ما با فوائد گوشت آبزيان كمتر آشنا بوده و صرفا به آبزيان  به عنوان خوراكي فصلي و مقطعي نگاه مي كنند.

مسئولان مي توانند علاوه بر فرهنگ سازي بنيادي با  قرار دادن مصرف آبزيان در برنامه هاي آموزشي جامعه فاصله موجود بين سرانه مصرف آبزيان ايران را با معادل جهاني و كشورهاي پيشرفته دنيا كاهش دهند.

جدول 1 - مقايسه مصرف سرانه آبزيان در برخي از كشورها و متوسط جهاني

فوايد گوشت آبزيان :

گوشت آبزيان در برگيرنده  بسياري از ويتامين ها و مواد معدني با ارزش است. و نسبت به پروتئين  جانوران ديگر از خواص بيشتري برخوردار است.

آبزيان با دارا بودن ويتامين هاي  A, B, D, E, k  و عناصري مانند فسفر و روي و كار آمدي آنها در كنترل بيش از 20 نوع بيماري نظير درد مفاصل ، آلزايمر ، گواتر ، افسردگي ، ريزش مو ، مالاريا ، اختلالات رفتاري ميتوان در برنامه غذايي خانوار قرار داد.

ميگو مهمترين منبع سلنيوم است كه مصرف 120گرم آن 81/7 در صد از نياز روزانه بدن به اين عنصر را تامين مي كند . تحقيقات و آزمايشات جديد نشان مي دهد ، رابطه معكوسي ميان سلنيوم و شيوع سرطان وجود دارد . سلنيوم، DNA را ترميم مي كند و مانع از آسيب ديدن سلولها مي شود و از تكثير سلولهاي  سرطاني جلوگيري مي كند. مصرف مداوم ماهي و ميگو در برابر سه نوع سرطان خون ، مغز استخوان و دستگاه لنفاوي ايمني ايجاد ميكند.

 كلسترول حاصل از  گوشت آبزيان به مراتب كمتر از ساير گوشت ها به ويژه گوشت قرمز است . چربي هاي اشباع نشده گوشت ماهي ، ميگو و سااير آبزيان از نظر سلامتي داراي ارزش خاصي براي انسان است.

در صد آب                در صد چربي                           درصد پروتئين          كالري

ميگو            71                           1.3                                      22.8                        1058

ماهي تن   71                             4.1                                25.2                              1389

(جدول 2-  تركيبات ميگو و ماهي تن و ارزش غذايي آ نها )

هدف استفاده از انواع گوشت تامين پروتئين مورد نياز بدن است . كه گوشت آبزيان قادر به تامين آن است. ود رمقايسه با سايرگوشت ها از چربي كمتري برخوردار است . و از اين نظر به عنوان غذاي سلامتي مطرح است.

در ميگو ميزان اسيد چرب اشباع كه براي سلامتي مضر است صفر و اسيد چرب غير اشباع  و امگا 3 زيادي دارد كه مي تواند به كاهش كلسترول خون كمك زيادي نمايد. كلسترو ل موجود در ميگو باعث افزايش كلسترول خون نمي شود و اصولا آنچه كلسترئل خون را افزايش مي دهد اسيدهاي چرب اشباع است.

جدول 3-  مقايسه تركيبات در 100 گرم گوشت گاو و گوسفند كم چرب و ميگو

جدول 4- مقايسه ميزان كلسترول موجود در 100 گرم ميگو و يكعدد تخم مرغ

جدول 5- ميزان املاح و ويتامين هاي موجود در 100 گرم ميگو 

ميگو يك غذاي اقتصادي :

 بر خلاف پندار عامه مردم كه ميگو را غذاي لوكس و گران قيمت مي دانند . اين آبزي در مقايسه باساير گوشت ها اگر ارزانتر نباشد  گرانتر نيست .

به عنوان مثال مصرف گوشت  مرغ  براي خانوار مد نظر قرار دهيد . كه معمولا يك عدد مرغ با وزن 2/ 1  تا 5/1 كيلو براي 4 نفر مناسب است . كه هزينه اي بالغ بر 23400 تا 29250 ريال در بر دارد د ر حاليكه از يك كيلو ميگو  در اندازه 15 گرم و با قيمت 25000 ريال  كه از آن اگر  غذاهاي لوكس هم از قبيل انواع كبابها تهيه گردد . 6 تا 7 نفر مي توانند استفاده نمايند. همچنين قابل توجه است كه از گوشت ميگو نيز مي توان همانند ساير گوشت ها غذاهاي متنوعي از قبيل تركيب با پلوها ، استامبولي ، خورشت ، كتلت  و كوكو و 000 تهيه كرد . كه در اين حالت از يك كيلو ميگو مي توان  غذاي 10نفر را تامين نمود . پس ملاحظه ميشود  ميگو نيز در صورتيكه در سبد مصرف خانواده ها قرار گيرد علاوه بر ارزش بالاي غذايي از نظر هزينه نيز قابل توجه است .

بازار يابي ميگوي پرورشي :

سالانه بالغ بر 7/3 ميليون تن ميگو در دنيا عرضه ميشود. و از اين مقدار حدود 30 در صد ميگوي پرورشي است. كه سهم ايران از كل ميگوي پرورشي كمتر از يك در صد است.

در حاليكه بازارهاي اصلي واردات ميگوي پرورشي اروپا ، امريكا و ژاپن  است . ميگوي پرورشي ايران راهي به بازاز امريكا ندارد و ورود به بازارژاپن بسيار محدود است و بازار اصلي ميگوي پرورشي ايران  اروپا است. كه براي تجار ما بصورت يك بازار سنتي و محدود در آمده است.

با توجه به  افت شديد قيمتي  كه طي سالهاي اخير نسبت به سال 79 بوجود آمده است ورود به بازارهاي اصلي مصرف و رقابت با توليد كنندگان قديمي يك ضرورت است. بنابراين تلاش براي عرضه ميگو با قيمت پايين و يافتن بازارهاي مصرف جديد خارجي و داخلي و ايجاد و ارتقاي  فرهنگ مصرف  ميگو در كشور از راه كارهاي اجرايي براي رفع اين مشكل است.

ميگو در بازار داخلي :

ميگو در بازار داخلي مصرف چنداني ندارد  . و علت آن پندار در بالا بودن قيمت ميگو در مقايسه با ميانگين در آمد سرانه است . از سوي ديگر هيچگونه تنوع و نوآوري در عرضه ميگو در كشور وجود ندارد. ودر برنامه ريزي ها و سياست گذاري ها ي توسعه پرورش ميگو تنها بازارهاي  خارجي مورد هدف بوده است و توجهي به بازار داخلي نشده است .  

براي رفع اين مشكل راه حل زير پيشنهاد ميگردد:

-          تبليغات وسيع رسانه اي و بكارگيري شيوه هاي ترويج فرهنگ مصرف آبزيان در كشور

-          اختصاص يارانه و جايزه به آن دسته از توليد كنندگاني كه موفق به عرضه  ميگوي پرورشي در داخل گردند

-          ايجاد تنوع براي عرضه ميگو  در بسته بندي و اوزان كم در حد نياز روزانه يك خانوار و با قيمت هاي متناسب با  درآمد افراد مختلف جامعه

-          عرضه ميگومتناسب با سليقه دهكي از جامعه كه براي خريد ميگو با قيمت هاي كنوني محدويتي ندارند 

-          ايجاد صنايع تبديلي و توليد محصولات فرعي از ميگو نظير انواع غذاهاي آماده و كنسرو شده ، كراكر ، چيپس و 000

-            توزيع و عرضه ميگو به سازمان ها و اداراتي كه داراي غذا خوري براي كاركنا ن خود هستند  و اين موضوع مي تواند بطور ماهيانه انجام شود

-          بجاي ارايه بن و يا پاداش هاي غير نقدي به كاركنان دولت در مقاطعي ميگو توزيع شود

نويسنده : علي كريمي

منابع :

1-      هراجي اصفهاني ، مرتضي 0و  نظري ، عليرضا  

روش هاي طبخ پرورش ميگو ، روابط عمومي شيلات ايران

2-      صالحي ، حسن 0وميگلي نژاد ، ابراهيم (1380 )

اقتصاد آبزي پروري ،معاونت تكثيروپرورش شيلات

3-      شكوري ، مهدي  (1380 ) توسعه پايدارپرورش ميگو دركشور

4-      مجموعه مقالات تخصصي آبزيان وسلامتي ، (1381 ) روابط عمومي شيلات ايران

5-      تصاوير از منابع اينترنتي