آشنايي اجمالي با تكثير و پرورش ميگو

مقدمه:

از  فعاليت هاي عمده و اساسي كه طي چند سال اخير در سطح شيلات مطرح بوده است فعاليت هاي بخش پرورش آبزيان و به ويژه پرورش ميگو  است ميگو آبزي ارزشمندي است كه از نظر مواد مغذي از ارزش صادراتي بالايي برخوردار است  طي چند سال اخير كوشش هاي ارزشمندي به انجام رسيده است تا زمينه تحقق يكي از مهمترين برنامه هاي توسعه زير بخش شيلات يعني تكثير وپرورش ميگوهاي دريايي فراهم گردد ثمره اين تلاش ها امروز با وجود صدها هكتار مزارع پرورش ميگو درگوشه و كنار نوار ساحلي جنوب كشورخودنمايي مي كند. پرورش ميگو از جمله فعاليت هاي آبزي پروري است كه با توجه به سود آوري و كسب درآمد ارزي و وجود مناطق مستعد در كشور در حال گسترش مي باشد و تا كنون سرمايه گذاري هاي وسيعي در اين زمينه انجام پذيرفته است.

 توليد، اشتغال ، ازرآوري، تامين گوشت، ايجاد كمربند امنيتي در نوار ساحلي ،توسعه و عمران و...  از جمله مزاياي پرورش ميگو در كشور است ..

صنعت تكثير و پرورش ميگو:

سابقه در دنيا

سابقه پرورش ميگو در جهان به روش سنتي داراي قدمت زيادي است و سابقه آن به صد سال قبل بر مي گردد و براي اولين بار در كشور هاي آسياي جنوب شرقي و كشورهايي مانند تايلند ، ويتنام ، فيليپين ، هند ، چين ‌، ژاپن و… توسط مردم و ساحل نشينان اين كار را به صورت سنتي  انجام مي شد ولي از سال 1963 بعداز اينكه توانستند ميگو را به صورت مصنوعي تكثير كنند اين حرفه به صورت صنعتي رونق پيدا كرد و در همه كشورهاي ساحلي توسعه يافت .

به طوري كه هم اكنون در همه كشورهاي آسيايي و كشور هاي آمريكاي جنوبي از قبيل اكوادر ، برزيل، پرو ، مكزيك ، پاناما ، هندراس و … به صورت وسيعي گسترش يافته است. در كشور ايران هم از سال 1364 مطالعات و تحقيقات در زمينه پرورش ميگو انجام شد و براي اولين بار در كشور مركز تكثير و پرورش ميگو در روستاي كلاهي از توابع شهرستان ميناب  در سال 1371كار خود را شروع كرد و كارشناسان  زيادي راتربيت كرده است.

كشورهاي توليد كننده ميگو پرورشي در  جهان

 ( نيم كره شرقي وغربي )

ميگو چيست :

ميگو از جانوران آبزي است كه جزو شاخه بندپايان و رده سخت پوستان  است . ميگوها انواع گوناگوني دارند كه در آب شور و شيرين و هم در مناطق گرم و سرد يافت مي شوند. و بيش از 300 گونه از آنها در سرتاسرجهان وجود دارند. ميگوي هاي موجود در آبهاي خليج فارس و درياي عمان از نوع گرمسيري  است

ساختمان بدن ميگو :

بدن از دو قسمت اصلي تشكيل شده است كه شامل موارد ذيل است

1- سرسينه كه از تركيب سر وآبشش ها بوجود آمده است و داراي قسمت هاي زير است

-كاراپاس كه آبشش ها را مي پوشاند

- رستروم يا خار در جلو سر قرار دارد كه وسيله دفاعي محسوب مي شود

-         يك جفت چشم مركب پايه دار

-          يك جفت آنتن و شاخك كه وظيفه حسي به عهده دارد

-          پنج جفت پاي حركتي

-          پنج جفت پاي شنا گر

-          شكم بند بند

توليد مثل ميگو :

جنس نر و ماده ميگو از هم جدا هستند ميگوها در حدود يك سالگي بالغ مي شوند  ميگو هاي ماده داري 5 مرحله رسيدگي تخمدان هستند  در شكل صفحه بعد  مراحل رسيدگي تخمدان نشان داده شده است وقتي كه تخمدان كاملا رسيده باشد مرحله چهار ناميده مي شود در اين مرحله تخم ها رسيده و از بدن خارج مي شود .

تكثير ميگو:

امروزه به صورت مصنوعي ميگو را تكثير مي كنند و در استخرهاي خاكي ميگو پرورش داده مي شود

براي تكثير ميگو به ميگوي مولد يا ميگوي مادر كه بتواند تخم توليد كند نياز است براي اين كار صيادان و كارشناسان به دريا مي روند و با استفاده از تور صيد ميگو و به وسيله لنج ميگوي مادر يا مولد صيد مي كنند .

كارشناسان تشخيص مي دهند كه كدام ميگو داراي تخم است و آن را انتخاب كرده و به محلي كه به آن مركز تكثير ميگو مي گويند انتقال ميدهند  مركز تكثير مكاني است كه تعداد زيادي كارشناس و كارگر در آنجا مشغول به كار هستند و شامل ساختماني سالن مانند است كه در آن حوضچه هاي بتوني زيادي با حجم حدود 10 متر مكعب ساخته شده است

ابتدا ميگوي مادر راكه از دريا صيد كرده اند براي مدتي به حال خود رها مي كنند تا به محيط جديد عادت كند و سپس شوري آب و دماي آنرا تنظيم تا ميگو دچار استرس نشود بعد از اين عمل ميگو ها را با محلول رقيق شده فرمالين شتشو مي دهند تا از هرگونه آلودگي پاك شود

بعد از انجام اين عمليات ميگو براي انتقال به مخزن هاي تخم ريزي آماده است آنها را به اين مخازن كه حدود  300ليتر گنجايش دارد منتقل ميكنند. با توجه به اينكه ميگو در كف دريا زندگي مي كند و دوست دارد در محيط آرام و تاريك باشد براي به وجود آوردن شرايط لازم مخازن را با پلاستيك هاي ضخيم و تيره مي پوشانند و از ايجاد سر و صدا خودداري نموده  و ميگو را در حاليكه آب آن هوا دهي مي شود به حال خود رها مي سازند

معمولا ميگوها ي ماده تحت اين شرايط از حدود ساعت 10 شب  به طورطبيعي تخم ريزي مي كنند وهر ميگو بين 100 تا 200 هزار تخم مي ريزد .

صبح روز بعد كارشناسان ميگو هاي تخم ريزي كرده را از مخزن تخم ريزي خارج كرده و و در زير ميكروسكوپ اقدام به شمارش تخم ها و بررسي كيفي آنها مي كنند  و تخم هاي سالم را جدا سازي نموده و به مخازن پرورش منتقل مي كنند تخم ها با چشم غير مسلح به خوبي قابل رويت نيست  وكلا" ميگوها در اين مرحله ميكروسكوپي هستند.

حدود 10 تا 12 ساعت بعد نوزادان ميگو كه هيچ شباهتي به ميگوي بزرگ ندارند از تخم خارج ميشوند كه در اين مرحله به آنها ناپلي مي گويند نوزدان بايد مرتبا" عمل دگرديسي را انجام دهند تا پس ازگذشت چندين روز كه حدود16روز طول مي كشد شكل ظاهري والدين خود را پيدا كنند.

در جدول زير اسامي هريك از مراحل زندگي لاروي و زمان  تبديل  آن نشان داده شده است.

تغذيه لارو ميگو :

بچه ميگو بعد از خروج از تخم نيازي به غذا ندارد و از ذخيره زرده كه در تخم موجود بوده است تغذيه مي كنند

ولي از مرحله ناپلي 5 بايد غذادهي شروع شود در اين مرحله لاروها از نوعي گياهان  ريز ميكروسكوپي كه فيتوپلانكتون ناميده مي شوند تغذيه مي كنند كارشناسان اين گياهان ميكروسكوپي را در سطح آزمايشگاه تكثير و پرورش مي دهند و همرا با آب كه معمولا رنگ آنها قهوه اي يا سبز است ميگو ها راغذادهي مي كنند جايي كه اين گياهان را پرورش مي دهند فايكولب مي گويند و بايد

محيطي كاملا پاكيزه باشد تا از ورود هر گونه آلودگي قارچي و ميكروبي جلوگيري شود.

وقتي كه كمي بزرگتر شدند و به مرحله لاروي بالاتر رسيدند از ساير غذاهاي مصنوعي ساخته شده كه سرشار از مواد مغدي و ويتامين ها است استفاده مي كنند در اين مرحله همچنين از موجودي به نام آرتميا تغذيه ميشوند

آرتميا نيز خود يك موجود آبزي از رده سخت پوستان است كه در آبهاي خيلي شور زندگي مي كند

و در درياچه اروميه وجود دارد كه در حقيقت مي توان گفت

كه تنها موجود آبزي زنده در اين درياچه است اين موجود تخم هايي دارد كه براي چندين سال مي تواند در خارج از آب درون پوسته تخم زنده بماند  و به آنها سيست گفته مي شودوبه صورت خشك مي توان براي مدت ها آنها را نگهداري كرد به محض اينكه در آب شور قرار گرفت وآب را جذب كرد  بعد از حدود 24 ساعت نوزاد از تخم خارج ميشود كه از اين نوزاد براي تغذيه لارو ميگو استفاده مي شود .نوزاد آرتميا را در مخازن جداگانه پرورش مي دهند و آنها را جدا سازي كرده و بطور خيلي زياد به عنوان غذاي زنده به لارو ميگو مي دهند

در طي اين مراحل كارشناسان بايد مرتبا وضعيت بچه ميگوها را كنترل كنند و به آنها غذا بدهند تا رشد

كرده و دچار بيماري نشوند

آب مورد استفاده آب شور دريا است كه به وسيله پمپ از دريا آبگيري ميشود براي رفع هرگونه آلودگي ابتدا آب را ازصافي هاي مخصوص ميگذرانند تا مواد زايد و معلق آن گرفته شود و سپس كلرزني ميكنند تا آلودگي ها برطرف شود و پس ازآنكه كلر آن خنثي شد و از بين رفت آن را براي ميگو استفاده ميكنند دقت در اين مورد خيلي لازم و ضروري است زيرا در صورت بروز بيماري بچه ميگو هاتلف مي شوند  و خسارت مالي زيادي به صاحب مركز تكثير وارد مي آيد.

از زمانيكه ميگو تخم ريزي كرد و تا زمانيكه بچه ميگوها به سني رسيدند كه آماده براي پرورش در استخرها باشند حدود 25 تا 30 روز طول مي كشد در اين مرحله كساني كه استخر پرورش ميگو دارند به مركز تكثير مراجعه مي كنند و بچه ميگوي مورد نياز خودرا خريداري ميكنند  تا اينجا هنوز بچه ميگوها خيلي ريز هستند.

بچه ميگوها را درون كيسه هاي دربسته همرا با آب و اكسيژن قرار ميدهند و همراه با يخ  درون جعبه هاي يخدان قرار ميدهند وبه وسيله وانت يا كاميون به محل مزرعه منتقل ميكنند.

پرورش ميگو:

ميگو در استخرهاي خاكي پرورش داده مي شود ابتدا آب در يا را به وسيله احداث كانال به ساحل مي آورند و در كنار آن استخرهايي به گنجايش حداقل يك هكتارمي سازند و به وسيله پمپ آن را آبگيري مي كنند اين استخرها داراي يك دهانه براي ورود آب و يك دهانه يا دريچه هم براي خروج آب دارند وداراي ديواره خاكي است كه مي تواند با ارتفاع حدود 2 متر آب را در خود نگهداري نمايد بنابراين يك استخر پرورش ميگو حدود 20000مترمكعب آب دارد.

پرورش دهنده ميگو قبل از اينكه در استخر خود ميگو بريزد بايد آنرا ابتدا آهك زني كند تا موجودات آلوده كننده از سطح استخراز بين بروند و استخر ضدعفوني شود و بعد از آنجام اين عمل استخر را آب گيري كرده و براي اينكه آب استخر را تقويت و غني سازي نمايد از كود شيميايي و كود مرغي استفاده مي كند تا مواد مغذي و موجودات ريزي كه فيتوپلانكتون و زئوپلانكتون نام دارند و ميگو آن را مي خورد در انجا توليد شود معمولا در هر استخر حدود 100كيلو كود استفاده مي شود و اگر در طول دوره پرورش مشاهده كند كه استخر نياز به كود دارد باز هم مي تواند از كود استفاده كند پس از

اينكه حدود 10 روزاززمان كود دهي گذشت و آب استخر به رنگ قهوه اي در آمد استخر براي ورود و ذخيره سازي بچه ميگو آماده است .

پرورش دهنده يا مزرعه دار به مركز تكثير لارو مراجعه مي كند و بچه ميگوي مورد نياز خودرا كه از قبل سفارش داده است خريداري مي كند و به مزرعه منتقل مي كند  قبل از اينكه ميگوها وارد استخرشوند بايد ميگوها با شوري و دماي استخر كه ميحط جديدي براي آن محسوب مي شود  عادت كند براي اين كار حدود يك ساعت و با آرامي ميگوها را درهمان كيسه هاي پلاستيكي كه از مركز تكثيرآورده شده است  درون آب استخر قرار داده و كم كم ازآب استخر به آن اضافه مي كنند تا ميگو به محيط جديد عادت كند در غير اين صورت ميگوها دچار تلفات مي شوند پس از عمل عادت پذيري ميگوها را به آرامي درون آب استخر رها مي كنند وكارذخيره سازي خاتمه مي يابد.

در هر استخربدون استفاده از دستگاهاي هواده بين 180 تا 200هزار بچه ميگو رها مي كنند  و در صورت استفاده از هواده ميزان ذخيره سازي تا دو برابر اين مقدار نيز امكان پذير است ميگوها در زماني كه در استخر رها سازي مي شوند كمتر از يك گرم وزن دارند و پس دوره پرورش كه حدود 4 تا 5 ماه طول مي كشد وزن آنها به 15 تا 20 گرم  مي رسد  و ا ز هر استخر حداقل  حدود 2000كيلوگرم ميگو برداشت مي شود . كارشناسان در طول مدت پرورش مراقبت لازم بعمل مي آورند تا ميگوها به خوبي رشد كنند بايد هروز به آنها غذا بدهند و اكسيژن و شوري  و دما و پ هاش را اندازه گيري نمايند . براي اكسيژن رساني به استخرها دستگاهي  به نام هواده در استخر نصب مي شود اين دستگاه كه داراي پره يا پروانه است كه به چرخش در آمده و سطح آب بهم ميزند و باعث مي شود كه اكسيژن موجود در هوا با آب استخر تركيب شده و وارد آب استخر گردد  هوادهي معمولا در آواخر شب و اوايل صبح كه مقدار اكسيژن موجود در آب استخر كاهش مي يابد   انجام مي شود در هر استخر تعداد 4 تا 6 دستگاه هواده نصب مي شود .

ميگو هاعلاوه براينكه از غذاهاي طبيعي موجود در استخر تغذيه مي كنند به غذاي مصنوعي يا دستي كه در كارخانه هاي توليدغذاي ميگو ساخته ميشود نيز نياز دارند اين غذاها كه به انها پلت گفته مي شود به صورت دانه هايي به شكل استوانه ريزو خشك شده هستند كه در استخر پاشيده مي شود تا ميگو از آن تغذيه كند . اين غذاها از تركيباتي همچون پودر ماهي پودرسرميگو ذرت سويا نشاسته پودرگوشت روغن و موادمعدني و ويتامين ها درست مي شوند با افزايش سن ميگو ميزان و اندازه و تركيب غذا فرق مي كند .  درغذاي ميگو بايد مواد پروتئني چربي مواد قندي ويتامين ها و مواد معدني وجود داشته باشد.

غذاي ميگو را تجزيه مي كنند تا بتوانند مواد تشكيل دهنده آن را تعين كنند در غذاي ميگو تركيبات زير وجود دارد

مشخصات استخر پرورش ميگو:

در ايران براي احداث استخر پرورش ميگو از 20 هكتار زمين استفاده مي كنند كه در اين زمين حدود 15 استخر يك هكتاري ساخته مي شود هر مزرعه پرورش ميگو به و?