مقدمه
گونههاي ميگوي آب شيرين جنس Macrobrachium در سراسر مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري جهان پراكندهاند. اين گونهها در اغلب آبهاي شيرين داخلي شامل درياچهها ، رودخانــهها، باتلاقها ، نهرهاي آبياري ، كانالها و استخرها يافت ميشوند. اغلب گونهها در مراحل نخستين چرخه زندگيشان به آب لب شور نياز دارند و بنا بر اين در آبهايي يافت ميشوند كه مستقيم يا غير مستقيم به دريا ميپيوندند، هر چند بعضي از آنها چرخه زندگيشان را در درياچههاي داخلي آب شور يا آب شيرين كامل ميكنند. بعضي از گونهها ، رودخانههايي با آب شفاف را ترجيح ميدهند، در حالي كه بعضي ديگر در آبهاي بسيار گل آلود يافت ميشوند.
دو سال پيش بود كه براي بازديد از چند تا استخر پرورش ميگو به يكي از سايت هاي پرورشي استان بوشهر رفتم. هيچ وقت يادم نميره كه از ديدن بعضي از استخرها چقدر متعجب شدم و چند لحظه مات و مبهوت موندم. آخه تا اون موقع استخرهايي به شكل ذوزنقه، لوزي و مثلث رو توي هيچ رفرنسي نديده بودم !! حالا ميخوام راجع به ساختن يه استخر پرورشي استاندارد مختصرا توضيح بدم.
يه مزرعه پرورشي از چند بخش اصلي تشكيل شده :
۱ـ ورودي و موتورخانه ۲ـ حوضچه ذخيره آب ۳ـ كانال هاي آبرسان
۴ـ استخرهاي پرورشي ۵ـ زهكش ها و حوضچه رسوب گذار ۶ـ ساختمان ها
نكات مورد توجه براي پرورش گونه وانامي
الف: در هچري و مراكز تكثير ميگو :
1- تنها مولدين SPF بايستي از مراكز معتبر ديگر آورده شود.
2- اجازه تكثير بايستي به 1 يا 2 مركز داده شود كه بتوانند تحت تأثير شرايط بهداشتي خوب با مديريت مناسب، پست لارو توليد كنند.
3- بايستي همواره به اين نكته توجه داشته باشيم كه مولدين SPF تا زمان ورود به مركز تكثير داراي سلامتي عاري از عوامل پاتوژن هستند اما در هر مقطعي از زمان ممكن است با بعضي عوامل بيماريزاي محلي از قبيل Vibrio.sp يا ويروسهاي ديگري آلوده شوند.
4- بنابراين در مركز تكثير براي غذادهي مولدين بايستي از غذاي تر نظير خرچنگ و غيره اجتناب شود و غذاي با كيفيت خوب ويژه مولدين و غذاي لاروي مناسب بايستي استفاده شود.
آمادهسازي استخر
آمادهسازي استخر يكي از جنبههاي مهم پرورش ميگو است. غذا، كود، پلانكتون، ضايعات ميگو و رسوبات از دوره توليد قبلي بارآلي كف استخر را ميسازند بنابراين خيلي ضروري است كه كف استخر را به اندازه كافي تميز و سالم نگه داريم. شيب مناسب كف و دايكها براي انتقال بيوماس ميگو مهم است.در سيستم پرورشي در استخرهاي خاكي، خاك كف اغلب باعث افزايش باروري اوليه در استخر ميشود بنابراين توليد ميگو بيشتر خواهد شد. ارگانيسمهاي طبيعي يكي از مهمترين منابع غذايي در استخر هستند. آنها غني از پروتئين، ويتامين و مواد معدني و ديگر عناصر ضروري براي رشد است كه غذاي مصنوعي به تنهايي نميتواند كامل باشد. به هر حال توليد ميگو در استخر همچنين بوسيله خرابي كيفيت آب، مديريت نامناسب استخر يا حضور شكارچيان در استخر تحت تأثير واقع ميشود. بنابراين آمادهسازي استخر، اولين قدم به سوي توليد بهتر ميگو است. در سيستم پرورشي نيمه متراكم هميشه توصيه ميشود براي حفظ توليد طبيعي فيتوپلانكتوني طي دوره پرورش استخرها آمادهسازي شوند. در هرمزگان و مزارع پرورشي تياب بعد از دوره پرورش قبلي استخرها براي خشك شدن با نور خورشيد به آيش گذاشته ميشوند. اگر بعد از برداشت استخرها شستشو داده نشودداراي خاك سياه بوده و خشك و اكسيده ميشود .در تعدادي از مزارع كانال زهكش بالاست يا هم سطح با كف استخر و زمانيكه خروجي باز ميشود آب وارد استخر ميشود و تبديل به بستري از نمك ميگردد. بعضي از استخرها نيز ماهي و شكارچيان ديگر دارند. توصيه ميشود نمك كف استخر با بيل جمعآوري و چندين بار شستشو داده شود. همچنين پيشنهاد ميشود كلرين با دوز ppm15-10 براي كشتن ماهي و شكارچيان ديگر استفاده شود.
كوددهي:
به منظور افزايش تراكم فيتوپلانكتون، كوددهي يا اضافه كردن مواد مغذي مكمل به خاك و آب استخرهاي پرورش ميگو كاملاً ضروري است .به طور اساسي دو نوع كود با توجه به منبع اصليشان وجود دارد. كيفيت كودها بستگي به نسبت نيتروژن، فسفر، پتاسيم(NPK) دارد.
1- كودهاي آلي
اين نوع از كودها عمدتاً با منشأ گياهي و حيواني هستند. و در صد خيلي كمي از مواد مغذي
NPK دارند. اما كاربردشان سبب آزادسازي مواد مغذي درآب بتدريج و مداوم شده و باعث توسعه جمعيت ميكروبي بعنوان اولين زنجيره غذايي در آب ميگردد. بنابراين سبب بلوم پلانكتوني خوب همراه با تحكيم بقاي زو پلانتكوني ميگردد.
كيفيت پستلارو ميگو
ميزان رشد و بقاي ميگو در استخرهاي پرواري اغلب بستگي دارد به كيفيت پستلارو. كيفيت بد پستلارو هميشه نتيجه بدي دارد. كيفيت بد پستلارو و همسايز نبودن پستلارو باعث رشد كند درمقايسه با پست لارو خوب در همان دوره پرورشي ميگردد. تجربيات چندين سال نشان داده است كه پستلارو خوب غالباً از مولدين وحشي يا اولين لاروگيري بعد از قطع پايه چشمي بدست ميآيد. قبل از سفارش پست لارو بايد آن را در هچري مشاهده كرد تا اطمينان از كيفيت پستلارو حاصل گردد. به نظر ميرسد در شرايط اقليمي اين منطقه پرورشدهندگان ميتوانند استخرهايشان را براي ذخيرهسازي از 25 ارديبهشت آمادهسازي نمايند و ذخيرهسازي ميتواند تا 20 تير انجام شود. بنابراين هچريهاي ميگو ميتوانند توليدشان را از فروردين شروع كنند. همچنين بايستي همكاري خوبي بين مراكز تكثير و پرورشدهندگان ميگو براي توليد لارو، حمل و ذخيرهسازي لارو وجود داشته باشد. در حاليكه مشاهده شده گاهي مراكز آماده تحويل لارو هستند اما پرورشدهندگان آمادگي لازم را ندارند و گاهي اوقات پرورشدهندگان آماده ذخيرهسازي هستند اما لارو در مراكز تكثير وجود ندارد يا به دليل وجود مشكلاتي نميتوانند لارو، توليد و تحويل مزرعهدار دهند.
ذخيرهسازي پستلارو
معمولاً لارو ميگو در آب با شوري ppt30-28 توليد ميشود. اما پستلارو اغلب در استخرهايي كه شوري آن بالاتر است ذخيرهسازي ميشود. به هر حال طي حمل و نقل پستلارو در كيسههاي پلي اتيلني به ميزان 2500-2000 قطعه در هر كيسه بستهبندي و در جعبههاي يونوليتي قرار داده ميشود. درجه حرارت آب تا 25-23 درجه سانتيگراد بوسيله قراردادن يخ خورد شده در پلاستيك كوچك كاهش داده ميشود. سپس در جعبههاي يونوليتي قرار ميگيرد. pH كيسهها غالباً در حمل و نقل كمتر از 7 است كه به دليل فعاليت هاي متابوليكي ميگوها هست. به همين دليل است كه لارو ميگو زمانيكه در استخر ذخيرهسازي ميشود بايستي به تدريج با شوري استخر آداپته شوند و pH و دماي آب براي كاهش استرس و مرگ و مير، افزايش داده شود.صبح زود براي ذخيرهسازي پستلارو ارجحتر است. زيرا درجه حرارت آب استخر در صبح زود پائينتر از درجه حرارت هواست و pH آب در كمترين مقدارش است كه مدت زمان آداپتاسيون pH و دماي لاروها را كاهش ميدهد.